درباره تئاتر موزیکال «هفت‌خوان اسفندیار»/ مسیری تازه برای به‌روزرسانی ادبیات کهن ایرانی
تاریخ انتشار: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۳۸۶۸۰
شاهنامه فردوسی بخشی از هویت فرهنگی ماست. خوش اقبال هستیم که در قالب ادبی خودش از هر منظری که نگاهش کنیم آبرومند است. شکل آن، گستره موضوعی و تعدد داستان‌های آن و محتوا و ژرف‌ساخت آن کم نظیر است. یکی از وظایف‌مان در حوزه هنر و فرهنگ هم حفظ و اشاعه و ترویج این هویت فرهنگی است. اما کلیشه‌ای‌ترین چیزی که در این یادداشت می‌توانید بخوانید مهمترین نکته درباره موضوع آن است؛ ما در این زمینه همواره کم‌کاری کرده‌ایم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اما در تئاتر سودای شاهنامه، همواره وجود داشته است. دهه‌های 60 و 70 و حتی تعداد نمایش‌هایی که براساس قصه‌های شاهنامه تولید می‌شد خیلی بیشتر هم بود. در همین تالار وحدت و تالار اصلی تئاترشهر آثاری از پری صابری و محمود عزیزی و قطب‌الدین صادقی و... روی صحنه رفته‌اند که قابل اعتنا بودند. اما اینکه آیا تابه‌حال یک اثر با کیفیت و استانداردهای هنری و البته موردپسند مخاطبان براساس شاهنامه تولید شده که گستردگی اجرا و وسعت مخاطبانش سیرمان کند؟ که بگوییم: «این یک نمایش درخور شاهنامه‌ای است!» پاسخ، منفی است. ما هنوز در گستره نمایش نتوانسته‌ایم کاری در حد و اندازه بزرگی و ارزشمندی شاهنامه تولید کنیم. حال آنکه فردوسی بخش زیادی از این جریان تولید را هم برای هنرمندان تئاتر و سینما خودش انجام داده است. حماسه ارزشمند فردوسی تقریبا در تمام داستان‌هایش دراماتیک است و بخش زیادی از آنچه را که ما برای تئاتر شدن و سینما شدن نیاز داریم در اختیارمان قرار داده است. فقط باید شکلی برای بیان امروزی و تازه‌تر آن پیدا کنیم. این کاری است که تا امروز هیچ هنرمندی در ایران نتوانسته است انجام بدهد.
هویت فرهنگی بر صحنه تئاتر
تئاتر موزیکال «هفت‌خوان اسفندیار» تلاشی برای توسعه این هویت فرهنگی بر صحنه‌ی تئاتر است. خواسته تا از آن کهنگی و قدمت در شکل فاصله بگیرد و اجرایی چشم‌نواز از رویدادها و آدم‌ها ارائه بدهد. شعر، آواز، موسیقی، اجرا و لباس را هم به خدمت گرفته است. اصرار دارد بزرگ و باشکوه جلوه کند و چشم و گوش مخاطبش را از این شکوه به وجد بیاورد و در نتیجه این هیجان دیداری و شنیداری، قصه‌اش را روایت کند. پارسایی خواسته تا همان نتیجه بازاری که با مولن روژ و بینوایان و الیورتویست گرفته بود، حالا با شاهنامه تجربه کند؛ اشتباه این‌دفعه‌اش همین بوده است. مولن‌روژ از هرنوع نسبت وفهم فرهنگی با مخاطب ایرانی خالی بود. می‌توانستی شکل و فرم را هرطور که می‌خواهی با سلبریتی‌ها در میان پرسپکتیو مجلل صحنه و آواز و موسیقی به خورد تماشاگر بدهی. مخاطب هم به قصه اهمیت نمی‌داد. برای زبان و نوع روایت و جنبه‌های هنری اجرا اهمیت چندانی قائل نبود. آمده بود تا به جای زیبایی، خوشگلی را ببیند و چندتا عکس بگیرد و برود. اما این‌بار قضیه فرق می‌کند. شاهنامه را نمی‌تواند مثل مولن روژ به مخاطب ایرانی خوراند. مخاطب «هفت‌خوان اسفندیار» هر چقدر هم که از ادبیات فاصله گرفته باشد، باز بخشی از آن هویت فرهنگی را با خود به‌همراه دارد. بنابراین برای این جهان آشنا چیزی بیشتر از شکل، فرم،تصویر و موسیقی لازم است تا مخاطب به وجد بیاید.
لباسی امروزی اما نازیبا بر تن شاهنامه
شاهنامه باید بیانی امروزی پیدا کند و هنرمند باید ابزار این زبان متفاوت را بیابد. منظورم از بیان امروزی، مولفه‌های ارتباطی است که با جهان مخاطب امروز ارتباط پیدا کند. نه حتما لباس یا استفاده از واژه‌ها و کلمات و... بلکه زبانی برای فهم جهان امروز مخاطب! «هفت‌خوان اسفندیار» مانند تمام آثار مشابهش از این منظر است که اثر موفقی نیست. نتوانسته به‌روز شود. حتی شعر نمایشی محمدرضا کوهستانی راه به جایی نبرده است. در شکل تازه شده اما بیان تازه‌ای ندارد. زبان هم اقتباسی از زبان شاهنامه است البته اقتباسی که به‌روزرسانی نشده است. شکل و ظاهر متفاوتی پیدا کرده اما درک تازه‌ای به مخاطبش ارائه نمی‌دهد. شاهنامه‌ای است که لباس امروزی به تن کرده و به‌ویژه در هم‌نشینی با موسیقی شاید هم خوشگل به‌نظر برسد اما زیبا نیست. ظاهر است. مجموعه‌ای از شعرها و ترک‌های موسیقی و تصاویر است که از شاهنامه وام گرفته است. اما یک پیکره واحد هنری برای مخاطب امروزی نیست.
مسیری تازه برای به‌روزرسانی ادبیات کهن
به جز این‌ها یک نکته مهم در مورد «هفت‌خوان اسفندیار» و موزیکال‌های حسین پارسایی وجود دارد؛ این اجراها به‌مرور مخاطب خودشان را پیدا کرده‌اند. عده‌ای از تماشاگران این درکنار هم بودن موسیقی و اجرا و آن طراحی رنگارنگ صحنه و لباس را دوست دارند. وارد تالارهای بزرگ می‌شوند و از موسیقی و تصویر و تماشای بازیگران و به‌ویژه بازیگران نام‌آشناترش لذت می‌برند. چند عکس می‌گیرند و استوری و پست می‌گذارند. خیلی از مخاطبان این موزیکال‌ها تماشاگران همیشگی تئاتر نیستند. آنها موزیکال لاکچری (اگر بتوان اصطلاح لاکچری را در موردشان به کار برد) دوست دارند. اتفاقا بد هم نیست. بد نیست که در تئاتر و اجرا شکل‌های متفاوتی برای مخاطبان متفاوت وجود داشته باشد و هر کدام آثار مورد علاقه‌شان را برای تماشا انتخاب کنند.
از این منظر کار محمدرضا کوهستانی و حسین پارسایی هم بعد از بینوایان و الیور تویست و مولن روژ این‌بار ستودنی است. آنها این دفعه یکی از متون کهن ادبیات ایران را انتخاب کرده‌اند. با این‌کار اولا؛ خوراک فرهنگی متناسب با هویت فرهنگی ایرانی را برای مخاطبان تئاترشان فراهم کرده‌اند و از طرف دیگر مسیر تازه‌ای را برای تولید و به‌روزرسانی ادبیات کهن ایرانی در گستره نمایش مورد آزمون و خطا قرار داده‌اند. مخاطبان زیادی را هم به تالار وحدت کشانده‌اند؛ حالا گیرم این تجربه به لحاظ کیفی ضعف‌هایی هم داشته باشد.
«هفت‌خوان اسفندیار» با وجود اینکه با نمونه‌های ایده‌آلی که تصورش را داریم هنوز فاصله دارد اما تلاش قابل توجهی است و می‌توان آن را صرف‌نظر از ویژگی‌های کیفیت هنری، اجرایی قابل قبول ارزیابی کرد.
خبرنگار: سعید محبی
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: هفت خوان اسفندیار هویت فرهنگی مولن روژ
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۳۸۶۸۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آئین بزرگداشت استاد مصطفی کمال پورتراب برگزار شد
آئین بزرگداشت استاد "مصطفی کمال پورتراب" پژوهشگر، مولف و استاد فرهیخته موسیقی در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن مفاخر فرهنگی برگزار شد. - اخبار فرهنگی -
به‌گزارش خبرگزاری تسنیم، آیین بزرگداشت استاد «مصطفی کمال پورتراب» پژوهشگر، مولف و استاد فرهیخته موسیقی به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و با حضور پرشمار استادان، پژوهشگران، مدیران فرهنگی و هنری و علاقه مندان به موسیقی در تالار اجتماعات شهید مطهری(ره) انجمن برگزار شد.
در ابتدای این آیین پس اجرای زنده قطعاتی از آثار موسیقایی استاد کمال پورتراب از سوی دوتن از نوازندگان جوان کشور، محمود شالویی رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به ایراد سخن پرداخت و گفت: هنوز هم شخصیت و سلوک استاد پورتراب برای عموم مردم و دانشجویان موسیقی کشور ناشناخته است، حال آنکه این استاد فقید حائز ویژه گی هایی منحصر به فرد بود.
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: آثار موسیقایی مرحوم پورتراب همواره در هنرستان های موسیقی مورد توجه و مرجع هنری آن هاست همچنین در واحدهای علمی و کاربردی و دانشگاه های ایران از گذشته تا کنون آثار این استاد گرانقدر از جمله کتاب وزین «تئوری موسیقی» محل رجوع استادان و دانشجویان موسیقی بوده و هست.
شالویی در پایان گفت: شوربختانه استاد پورتراب در میان ما نیست، اما نام و یاد او همچنان زنده است و ما نیز در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تلاش می کنیم بار دیگر اندیشه و آثار هنری ایشان را بازخوانی نموده و میراث گرانقدر فرهنگی و هنری وی را به نسل جوان و جدید کشور منتقل نماییم.
«پورتراب» با کسی تعارف نداشت
در ادامه این آیین شاهین فرهنگ استاد موسیقی و آهنگساز نامدار کشور به ایراد سخن پرداخت. او گفت: مرحوم پورتراب هم آهنگساز بود و هم نوازنده و استاد دانشگاه. او موسیقی دانی سرزنده و کوشا بود که اکثر نوازندگان و موسیقی دانان از مجلس درس او بهره مند شده بودند.
او اضافه کرد: «پورتراب» صریح الهجه بود و بمانند «پیرِ دیر» همگان را راهبری می کرد. او با هیچ کس تعارف نداشت و همواره در عرصه فرهنگ و هنر دیدگاه ها و نظرات خود را با صراحت بیان می‌کرد.
فرهت در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: در عرصه موسیقایی باید وقت گذاشت و تلاش و کوشش کرد. هیچ کس در جهان موسیقی بدون جد و جهد به جایی نمی رسد.
«پورتراب» نیز تلاش فراوان می کرد و پشتکار چشمگیری داشت تا به مقام استادی رسید و به بهترین شکل ممکن دانش موسیقایی خود را به شاگردانش منتقل کرد.
استاد «پورتراب» عاشق موسیقی بود
سومین سخنران این نشست داوود گنجه ای عضو شورای عالی خانه موسیقی ایران بود. او اظهار کرد: اگر کسی عاشق باشد می تواند در مسیر زندگی خود به تکامل برسد. پورتراب نیز عاشق موسیقی بود و از رهگذر این سلوک به جایگاهی رفیع در سپهر موسیقایی ایران دست یافت و خوشبختانه شاگردان فراوانی را هم رشد و پرورش داد.
او تأکید کرد: مرحوم استادپورتراب، مردی دانشمند، بخشنده و با اخلاق بود که به معنای واقعی کلمه متخلق به اخلاق کریمه شده بود.
گفت‌وگو با حمید غلامعلی خواننده قدیمی موسیقی پاپتعهد و مسئولیت پذیری استاد پورتراب
در بخش دیگری از این رویداد، محمد میرزمانی آهنگساز و استاد موسیقی با ذکر خاطراتی از استاد پوتراب گفت: پورتراب به غایت متعهد و مسئولیت پذیر بود. از اینرو اگر مسئله ای در ذهنش شکل می گرفت، تا راه حلی برای آن پیدا نمی کرد از پای نمی نشست.
او تصریح کرد:پورتراب به معنی واقعی کلمه، عاشق موسیقی بود و در بسط و گسترش هنر موسیقی در ایران، نقشی مهم و تأثیرگذار داشت.
پورتراب؛ شخصیتی خستگی ناپذیر
در پایان، حمیدرضا نوربخش مدیر عامل خانه موسیقی ایران طی سخنان کوتاهی گفت: استاد پورتراب در بسیاری از جنبه ها کم نظیر بود و اما متاسفانه در ایام بعداز انقلاب کمتر نزد نسل های جوان و جدید شناخته شد.
اوافزود: پس از انقلاب، استاد با حضور در خانه موسیقی ایران و برخی شوراهای تخصصی، جانی دوباره گرفت و مجدانه و با مسئولیت پذیری فراوان، به عرصه موسیقایی کشور خدمات شایان تقدیری ارائه کرد.
مدیر عامل خانه موسیقی ایران تأکید کرد: پورتراب شخصیتی خستگی ناپذیر داشت و هیچوقت دست از تلاش و کوشش هنری و فرهنگی نکشید و در تمام طول عمر پربرکت خویش از سرامدان عرصه علم، فرهنگ و هنر ایران بود.
نوربخش پس از پایان سخنرانی خود به یاد استاد پورتراب، آوازخوانی کرد و در پایان این آیین بزرگداشت نیز پس از رونمایی از کتاب زندگی نامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد مصطفی کمال پورتراب، لوح تقدیر و سپاس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با حضور رئیس انجمن و استادان حاضر در نشست به حمیدرضا نوربخش مدیر عامل خانه موسیقی ایران و نماینده خانواده استاد پورتراب اهدا شد.
انتهای پیام/
تداوم کاهش قیمت سکه در بازار